Bilgisayarların sorunsuz şekilde çalışmaya devam etmesi için ihtiyaç duyulan temel parçalardan birisi, işlemcilerdir. Merkezi işlem birimi (central processing unit) olarak da bilinen işlemciler, akıllı telefonlarda da yer almaktadır. Teknolojik cihaz üzerinden verilen komutlar, işlemci üzerinden etki göstermektedir.
İşlemci Ne İşe Yarar?
İşlemci yapısında bulunan milyonlarca transistör bulunmaktadır. Yarı iletken tipte malzemeler olan transistörler, bilgisayarda yapılmak istenen işlemlerin bir saniyeden az sürede aktarılmasına yardımcı olur. En basit tanımıyla, işlemci teknolojik cihazların beyni görevini üstlenmektedir.
İşlemcilerin farklı özellikleri göz önünde bulundurularak alt kategorilere ayrılmaktadır. Temel ayrımlarından birisi, mimari yapılarına göre ayrıldıkları kategorilerdir. 32- bit ve 64- bit olarak da bilinen bu mimari yapısı, herkes tarafından duyulmuş kavramlar arasındadır. 1990’dan itibaren gelişen işlemci tipi 32- bit olarak görülmekteydi. 64- bit kavramının, teknoloji dünyasında kendini göstermeye başlaması 2000’li yılları bulmuştur. Yıllar geçtikçe kişisel kullanım için tercih edilen bilgisayarların büyük bir çoğunluğu 64- bit olmaya başladı. Tahmin edildiği üzere, 64- bit, 32- bite oranla daha üstün bir tasarıma sahiptir. Akıllı telefonlarda kullanılan işlemcilerin 32- bitten 64- bite yükseltilmesi, 2010’lu yıllarda başlamıştır. Günümüzde 64- bit işlemci, akıllı telefonlar için bir standart halini almıştır.
İşlemcilerin birbirlerinden ayrılmalarını sağlayan kavramlardan diğeri, çekirdek sayılarıdır. Çekirdek sayısı, işlemcinin çalışma hızı ile bağlantılı bir kavramdır. Teknolojik cihazların kişisel kullanım araçları haline ilk gelmeye başladığı zamanlarda, işlemciler tek çekirdekliydi. İlerleyen yıllarda çift çekirdekli (dual- core) işlemciler görülmeye başladı. Ardından dört çekirdekli (quad- core) ve sekiz çekirdekli (octa- core) işlemciler ortaya çıktı. Bilgisayarların kullanım hızlarını arttıran bu kavram, birden fazla işlemi aynı anda yapma (multi- tasking) özelliklerini de geliştirdi. Akıllı telefonlarda çok çekirdekli işlemcilere geçiş, yine 2010’lu yılları buldu.
İşlemci Nasıl Çalışır?
İşlemcinin hızı, kullanım süreci boyunca teknolojik cihazdan alınan performansı direkt olarak etkilemektedir. Yavaş bir işlemci hızına sahip bilgisayarda, yapılması gereken işlemlerin gerçekleştirilmesi uzun sürecektir. Çünkü bilgisayarda verilen komutların okunması ve ilgili yerlere iletilmesi yavaş olacaktır.
İşlemcinin saat hızı (clook speed) olarak adlandırılan kavram, bu durumun ölçü birimidir. Teknolojinin ilk yıllarda yeni üretilen işlemcilerin saat hızı MHz değeriyle ölçülmekteydi. Teknoloji ilerledikçe işlemci modelleri gelişim gösterdi ve saat hızında da bir artış yaşandı. Bu durum, ölçüm değerinin MHz’den GHz’ye yükseltilmesi ile sonuçlandı.
İşlemcinin, teknolojik cihaz üzerinde yerine getirdiği her işlem 1 Hz değerindedir. İşlemcinin bir saniyede yerine getirebildiği komut miktarı, bu temel üzerinden hesaplanır. İşlemcinin saniyede yaptığı işlem miktarı ölçülerek bu temel performans bilgisi elde edilir. Saat hızı 4,5 GHz olarak belirtilen bir işlemci, saniyede 4,500,000,000 (4,5 milyar) işlem yapar.
İşlemcilerin hızı ve çekirdek sayısı, teknolojik cihaz üzerinde gösterdiği toplam performansı etkileyen ana faktörleri değerindedir. Bu iki kavramı yüksek değerlerde bulunan işlemciler, takıldığı bilgisayarın (veya herhangi bit teknolojik cihazın) istenilen şekilde çalışmasına yardımcı olacaktır.